WAKACJE. Ziemio piwnicańsko – nopiykniejsy w świecie, haftuwany kwietnom tęcom zielony gorsycie

Wędrując po Małopolsce w czasie wakacji z pewnością warto zajrzeć do Piwnicznej Zdroju. Można tam podreperować zdrowie, a także powędrować pieszo i konno. Zimą miejscowość jest przyjazna również dla narciarzy.

Piwniczna Zdrój istnieje już ponad 650 lat. Miasto królewskie zostało założone w 1348 roku przez króla Kazimierza Wielkiego, oparte na prawie magdeburskim przy szlaku handlowym na Węgry. Pierwotna nazwa, Piwniczna – Szyja, wiązała się z ukształtowaniem terenu – zwężeniem (szyją) doliny Popradu w miejscu lokacji. Równocześnie uposażono parafię i niedługo zbudowano kościół. Obecny kościół parafialny zbudowany został w latach 1880-1885.

Na przestrzeni wieków Piwniczna miała okresy intensywnego rozwoju gospodarczego, ale i nie szczędziły jej liczne klęski żywiołowe – pożary, powodzie, zarazy wywołane powszechnym głodem, ucierpiała też od napadów wroga. Położenie przy ruchliwym trakcie handlowym na Węgry, liczne przywileje królewskie były jednak znaczące dla jej rozkwitu. Na przełomie XVIII i XIX wieku miasto przeżywało wyraźne ożywienie gospodarcze. Wybudowano młyny, papiernię, tracz miejski, świdernię, folusz, karczmę – rozwijało się rzemiosło. W 1792 roku zakończono budowę szkoły.

W 1801 roku w środku rynku wybudowana została kasta czyli skrzynia z drzewa modrzewiowego, w której utrzymywała się woda. Studnia ta jako zabytek stoi na rynku do dzisiaj. W latach 1874-1876 wybudowano linię kolejową Nowy Sącz-Muszyna. W 1912 roku w mieście założono naftowe oświetlenie, później wybrukowano przyległe do centrum ulice.

W latach 80. XIX wieku lwowski lekarz odkrył właściwości lecznicze wód mineralnych i klimatu, sprowadził pierwszych pacjentów, a w 1932 roku dokonano pierwszego odwiertu wody mineralnej i zbudowano łazienki kąpieli mineralnych, borowinowych i pijalnie wód. Był to początek rozwoju uzdrowiska.

Naturalne warunki przyrodnicze, łagodny klimat, piękne krajobrazy, czyste nie skażone środowisko naturalne i bogactwo leczniczych wód mineralnych zdecydowały, że Piwniczna Zdrój uznana została uzdrowiskiem. Instytut Balneologii w Poznaniu dla uzdrowiska jako pierwszoplanowe wskazania lecznicze wyznaczył choroby układu oddechowego, drugoplanowe – choroby układu trawienia.

Specyfika klimatu sprawia też, że dobrze się tu czują osoby z niskim i wysokim ciśnieniem. Reguluje się one niemal samoistnie bez środków farmakologicznych.

Najcenniejszym bogactwem miasta są naturalne lecznicze wody mineralne, znane od dawna jako kwaśne wody. Są to wody wodorowęglanowo-magnezowo-wapniowo-żelaziste. Charakteryzują się wysoką zawartością jonów magnezowych i wapniowych, wykazując działanie neutralizujące sok żołądkowy, a powstający w wyniku reakcji chlorek wapniowy działa przeciwzapalnie. Alkalizacja treści pokarmowej i pobudzanie czynności wydalniczej żołądka przez dwutlenek węgla przyspieszają jego opróżnianie. Działa to korzystnie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżycie żołądka i stanach zapalnych jelit. Wspomagają też leczenie cukrzycy i stanów zapalnych trzustki.

W miejscowych ośrodkach leczniczo – wypoczynkowych stosuje się wannowe kąpiele mineralne, zabiegi borowinowe, natryski wodolecznicze, masaże, gimnastykę leczniczą, inhalację oraz kurację pitną wody o doskonałym smaku.
Aktualnie na terenie uzdrowiska eksploatowanych jest kilka głębinowych otworów. Woda rozlewana jest w dwóch rozlewniach w Piwnicznej i Zubrzyku. Po kuracji w Piwnicznej Zdroju ludzie wracają zdrowsi i dłużej czują się dobrze. Wszystkim tu przebywającym zaleca się dużo ruchu, spacerów i wycieczek dostosowanych do wieku i ogólnego stanu zdrowia.

Obszar gminy Piwniczna zasiedlony jest przez ludność o wyraźnym zróżnicowaniu kulturowym. Przeważająca część zamieszkana była przez ludność góralską. Na terenie Beskidu Sądeckiego badacze wyróżniają dwie duże grupy góralskie: od zachodu Górali Sądeckich, od wschodu Łemków. Etnografowie dzielą Górali Sądeckich na kilka grup, z których na obszarze gminy wyróżnić można Górali Rytersko Piwniczańskich zwanych Czarnymi Góralami.

Czarni Górale różnią się od innych grup góralskich przede wszystkim strojami. Strój ich opierał się na surowcach naturalnych jak sukno owcze, płótno lniane, skóra. Brązowe portki sukienne w części piwniczańskiej, ozdobione charakterystycznym węzłem rycerskim bądź innymi wzorami, można sporadycznie spotkać podczas imprez folklorystycznych czy większych świąt.
Budownictwo czarnych górali podobne jest do budownictwa innych grup góralskich, wyróżnia się jedynie malowaniem ścian zewnętrznych. Tradycyjne budownictwo drewniane nie jest już tak popularne – spotkać można jeszcze co najwyżej pojedyncze obiekty drewniane kryte gontem lub słomą.

Do 1947 roku tereny Beskidu Sądeckiego na wschód od Popradu, a więc znaczną część dzisiejszej gminy Piwniczna (Łomnica, Wierchomla), zamieszkiwali Łemkowie – góralska grupa etniczna. Powstała w wyniku stopienia się elementów etnicznych wołoskich i ruskich z wpływami polskimi i słowackimi. Zaliczani są do ukraińskiej grupy językowej. Miano Łemków nadali im Bojkowie z Bieszczadów,, od słowa łem oznaczającego polskie tylko, nie spotykanego w innych językach ruskich, a przejętego z dialektu górali słowackich. Od sąsiednich górali Łemkowie wyróżniali się także religią – wyznawali bowiem prawosławie, a od czasów unii brzeskiej w XVI w. katolicyzm w obrządku greckim.

Po drugiej wojnie światowej Łemkowie zostali wysiedleni z zajmowanych przez siebie ziem. Dziś ślady Łemków nie są zbyt liczne – najpiękniejsze z nich to dwie drewniane cerkwie o wysokich walorach zabytkowych, obecnie używane jako kościoły rzymskokatolickie (cerkiew Wierchomla, cerkiew Zubrzyk). Zachowały się też stare drewniane chałupy i zabudowania gospodarcze, wyróżniające się bryłą architektoniczną o drobnych proporcjach i stromych dachach, pierwotnie krytych gontem. Przy drogach stoi jeszcze sporo dawnych kapliczek i krzyży unickich lub prawosławnych.

W województwie małopolskim najbogatszym pod względem etnograficznym rejonie Polski – a w powiecie nowosądeckim szczególnie, bo to właśnie tutaj wciąż żywe są tradycje przodków Lachów i Górali – działa od wielu lat bardzo dużo zespołów regionalnych.

W Piwnicznej istnieje również zespół regionalny ocalający i przenoszący ponad wiekami a nawet tysiącleciami, folklor górali nadpopradzkich. W mieście od zarania związanym z górską rzeką Poprad, wszystko co ważne dla tej ziemi ma w nazwie lub symbolice Poprad. A więc i zespół regionalny przyjął nazwę Dolina Popradu. W latach 60-tych XX wieku grupa nauczycieli piwniczańskich starała się wydobyć z ludzkiej pamięci zwyczaje tańce i pieśni od lat rodzące się na tej ziemi, bądź przynoszone tu z migracji ludności czy służby w rekrutach. W 1965 roku Edward Grucela – muzyk i rzeźbiarz, Eugeniusz Lebdowicz – polonista, człowiek o szerokich zainteresowaniach, Mieczysław Łomnicki – muzyk, historyk – założyli w Piwnicznej zespół regionalny.

Ukształtowanie terenu, bogactwo lasów, wody rzeki Poprad i potoków górskich sprawiają, że panują tu urozmaicone warunki do uprawiania turystyki górskiej i wypoczynku w bliskim kontakcie z naturą.

Centrum miasta daje początek wielu oznakowanym szlakom turystycznym o łącznej długości niemal 300 km. Są to głównie szlaki spacerowe. Dla znacznej części tych szlaków, wykorzystując odpowiednie ukształtowanie terenu wyznaczono ponad 100 km szlaków rowerowych. Dużym zainteresowaniem cieszy się jeździectwo konne na wyznaczonych trasach. Latem warto skorzystać ze spływu łodziami rzeką Poprad z Piwnicznej do Rytra.

Na terenie Piwnicznej funkcjonuje kilkadziesiąt różnych obiektów wczasowych, leczniczo – wypoczynkowych z miejscami noclegowymi, sanatorium, hotel, schroniska górskie oraz kwatery prywatne – łącznie ponad 3000 miejsc noclegowych. Każdy przebywający w Piwnicznej może spełnić swe marzenia o dobrym wypoczynku, niepowtarzalnych widokach, ciszy i urodzie lasów.
Z myślą o turystach miasto organizuje cykliczne imprezy kulturalne podkreślające walory sztuki ludowej, tradycji regionalnych i folkloru w występach, koncertach, wystawach rzeźby i sztuki miejscowych twórców. Organizowane są też zawody sportowe, głównie narciarstwa zjazdowego, górskiej jazdy rowerowej, jazdy konnej i kajakarstwa.

Władze miasta, priorytet najwyższej wagi nadają rozwojowi Miasta i Gminy jako miejscowości turystycznych i uzdrowiskowych głównie poprzez inicjowanie i wspieranie zamierzeń oraz wszelkich przedsięwzięć związanych z budową infrastruktury i promocją uzdrowiska.

Ośrodek Jazdy Konnej w Piwnicznej Zdroju powstał już w roku 1992. Pomysłodawcą i założycielem jest Kazimierz Maślanka (ur.1923) senior rodu Maślanków. Wielką pasją jego życia są konie. Swoją miłość do tych pięknych zwierząt przelał na syna Tadeusza i jego rodzinę, która mieszka i z oddaniem pracuje w gospodarstwie rolnym, do którego należy Ośrodek.

Obecnie Ośrodek posiada dziewięć koni, wszechstronnie użytkowanych, które świetnie sobie radzą zarówno w siodle jak i zaprzęgach. Organizujemy lekcje jazdy dla początkujących oraz przejażdżki i rajdy dla doświadczonych jeźdźców, którzy pragną doskonalić swoje umiejętności jazdy konnej na ujeżdżalni, a także w terenie.

Szlaki konne, ciągnące się kilometrami od pasma Jaworzyny Krynickiej aż do pasma Radziejowej są wyzwaniem dla jeźdźców, którzy lubią spędzać całe dnie w siodle i podziwiać niezapomniane widoki. Organizujemy także przejażdżki bryczką, kuligi zielone i zimowe, którymi jeździmy wzdłuż malowniczej Doliny Popradu: od Wierchomli, aż po gminę, Rytro.

Zimą panują tu wspaniałe warunki śniegowe umożliwiające uprawianie sportów zimowych w popularnych ośrodkach narciarskich w Suchej Dolinie, Wierchomli Małej i Kokuszce. Trasy zjazdowe o różnej skali trudności sprawiają, że mogą z nich korzystać tak nowicjusze jak i wytrawni narciarze.
W stacjach narciarskich działa kilkanaście wyciągów orczykowych i talerzykowych jak również wyciąg krzesełkowy. Działają też serwisy narciarskie, wypożyczalnie sprzętu oraz szkółki narciarskie.
W Wierchomli i Kokuszce stosuje się sztuczne naśnieżanie i oświetlenie.