75 lat temu – pierwsza egzekucja przed Ścianą Straceń

W 23. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości hitlerowcy dokonali pierwszej egzekucji przez strzał w tył głowy z broni małokalibrowej pod Ścianą Straceń w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Skazańców rozebranych do naga, ze skrępowanymi z tyłu rękami, rozstrzeliwano pojedynczo. Przed egzekucją wypisano każdemu z nich numer obozowy na piersiach. Przebieg egzekucji obserwował komendant obozu Rudolf Höss oraz kierownik obozu i lekarz obozowy. Rozstrzeliwał podoficer raportowy Gerhard Palitzsch, każdorazowo ładując do karabinka nowy nabój.
Wśród straconych było najprawdopodobniej 80 Polaków, przywiezionych z więzienia śledczego w Mysłowicach, których przed egzekucją umieszczono w celach aresztu obozowego w podziemiach bloku nr 11, zwanego Blokiem Śmierci.

W tym dniu rozstrzelano także 76 więźniów wcześniej osadzonych w KL Auschwitz. Wśród nich było 27 więźniów tego obozu, umieszczonych we wspomnianych celach aresztu w bloku nr 11 przez władze obozowe w od 10 października do 2 listopada 1941 roku.

Ponadto gestapo obozowe wezwało z różnych bloków więźniarskich KL Auschwitz 49 więźniów, których również wtedy stracono. Wszyscy z nich w obozowych aktach zgonu mają odnotowane w języku niemieckim: „Erschiessung wegen Widerstand gegen die Staatsgewalt” (Tłum. Rozstrzelany z powodu oporu przeciw władzy państwowej). Jako datę śmierci podano fałszywie w ich aktach zgonu 10 listopada 1941 roku.

Prawie wszyscy zamordowani pod obozową Ścianą Straceń w rocznicę Święta Niepodległości byli Polakami. Ich zwłoki spalono w krematorium nr 1 na terenie obozu macierzystego Auschwitz.

Wśród straconych było czterech więźniów, pochodzących z Nowego Sącza: uczeń Stanisław Bezeg (nr obozowy 11512), sędzia Zbigniew Butscher (nr obozowy 11515), sędzia Stanisław Wąsowicz (nr obozowy 11516) i urzędnik Bolesław Żurek (nr obozowy 12089), a także ośmiu więźniów z okolic Nowego Sącza: kupiec Jan Jędrzejowski (nr obozowy 11508) ze Starego Sącza, rolnik Jan Kantor (nr obozowy 9363) z Korzennej, robotnik Antoni Marek (nr obozowy 11513) z Łącka, Kazimierz Sikora (nr obozowy 11521) ze Starego Sącza, kupiec Ludwik Stankiewicz (nr obozowy 12059) z Muszyny, cieśla Józef Wojtas (nr obozowy 12016) z Habaliny, robotnik Franciszek Zarzeka (nr obozowy 9342) z Wielogłów i nauczyciel Władysław Żytkowicz (nr obozowy 12082) z Zawady. Jako przyczynę ich zgonu podano: „Erschiessung wegen Widerstand gegen die Staatsgewalt”.

Warto zwrócić uwagę na jednego z rozstrzelanych. To sędzia Stanisław Wąsowicz, którego brat Tadeusz Wąsowicz (nr obozowy 20035) również był więziony w Auschwitz, a następnie w Buchenwaldzie, gdzie odzyskał wolność w kwietniu 1945 roku. Po wojnie był współtwórcą i pierwszym dyrektorem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu w latach 1947-1952. Zmarł w listopadzie 1952 roku. Miał 46 lat. Spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.