Obozy NKWD i UB w byłym obozie Auschwitz

Historia obozów, funkcjonujących po wojnie w obrębie byłego KL Auschwitz-Birkenau i otaczającego go dawnego obszaru gospodarczych interesów obozu oraz na terenie byłych jego podobozów w Jawiszowicach, Jaworznie i Świętochłowicach, gdzie władze sowieckie oraz Państwowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego więziły niemieckich jeńców wojennych oraz osoby cywilne z Podbeskidzia i Górnego Śląska, nadal budzi duże zainteresowanie.

Nie tylko Auschwitz…

Nawiązując do tego tematu, chciałem przypomnieć, że w celach bloku nr 11 na terenie byłego obozu w Oświęcimiu znajdują się napisy w języku niemieckim, które pochodzą z okresu, kiedy NKWD po wyzwoleniu KL Auschwitz-Birkenau utworzyło na jego terenie dwa obozy przejściowe dla jeńców niemieckich.
We wspomnianych celach bloku nr 11 jeńcy niemieccy wykonali kilka napisów. Należy jednak podkreślić, że dla nich cele te nie były celami śmierci, a jedynie pomieszczeniami chwilowego odosobnienia, przeważnie za próby ucieczek, które najprawdopodobniej najczęściej podejmowali jeńcy niemieccy, pochodzący z Górnego Śląska.

Podobne napisy i rysunki wykonane przez jeńców niemieckich zachowały się także w murowanych barakach, stanowiących pozostałość po obozie kobiecym w Brzezince, na którego terenie był utworzony drugi ze wspomnianych obozów NKWD.

Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu nie posiada żadnych zwartych akt, pochodzących z powojennych lat, kiedy te obozy funkcjonowały. Podejmując się napisania szczegółowego opracowania na ten temat należałoby dotrzeć do archiwaliów, związanych z tą problematyką, przechowywanych obecnie najprawdopodobniej w Rosji oraz dokumentów, stanowiących pozostałość po funkcjonowaniu obozów Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa w Polsce.

Warto zaznaczyć, że podobne stalinowskie obozy i więzienia istniały zarówno w innych miejscach na ziemiach polskich np. na Majdanku i w Gross-Rosen, czy na terenie byłego obozu jenieckiego w Łambinowicach, jak również w Niemczech – byłe obozy koncentracyjne w Buchenwaldzie i Sachsenhausen.
„Wysłani z jeńcami niemieckimi w nieznanym kierunku…”

Istnienie wspomnianych sowieckich oraz komunistycznych polskich obozów na terenie byłego KL Auschwitz, co jak wspomniano powyżej nie było przypadkiem odosobnionym, zostało dotychczas odnotowane w literaturze naukowej i publicystyce bardzo powierzchownie.

Pierwszy z nich funkcjonował na terenie byłego obozu macierzystego w Oświęcimiu od wiosny do jesieni 1945 r. i przetrzymywano w nim wyłącznie jeńców niemieckich. W nomenklaturze sowieckiej obóz ten, podlegający NKWD, określany był jako łagier 22. Z kolei drugi z tych obozów dla jeńców niemieckich, którym również zarządzało NKWD, określany jako łagier 78 – założony w obrębie byłego obozu kobiecego KL Auschwitz II – Birkenau w Brzezince na odcinkach BIa i BIb – istniał od wiosny 1945 r. do wiosny 1946 r. Do przełomu lata i jesieni 1945 r. więziono w nim także osoby cywilne, pochodzące z Górnego Śląska i Podbeskidzia.

W obozach tych przebywało łącznie nie mniej niż dwadzieścia pięć tysięcy osób. Ich komendantem był sowiecki pułkownik o nazwisku Masłobojew. Były to obozy przejściowe, w których umieszczano głównie jeńców niemieckich, przed ich wywiezieniem do łagrów na terenie ZSRR.

Ponadto nieduża grupa jeńców niemieckich i osób cywilnych była przetrzymywana przez pewien czas w męskiej części dawnego obozu męskiego w Brzezince na odcinku BIIa, zajmując się rozbiórką drewnianych baraków, stanowiących pozostałość po KL Auschwitz II-Birkenau.

Andrzej Strzelecki, pracujący jako historyk w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, w swojej niepublikowanej dotychczas pracy, liczącej wraz z przypisami 21 stron maszynopisu i zatytułowanej „Obozy sowieckie oraz obozy Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa na terenie byłego KL Auschwitz w latach 1945-1946. Zarys historyczny” napisał:

„Wiosną 1945 r. część członków nowych władz polskich szczebla wojewódzkiego w Katowicach doszła do wniosku, że władze sowieckie umieściły w obozach w Oświęcimiu licznych mieszkańców Górnego Śląska i Podbeskidzia, którzy jako Polacy nie powinni być represjonowani. Wskutek podjętych przez nich interwencji, w drugiej połowie sierpnia i we wrześniu 1945 r., Rosjanie zwolnili z obozów w Oświęcimiu dużą liczbę (ponad 10 tys.?) internowanych osób cywilnych i niemieckich jeńców wojennych.

Niewątpliwie istotną rolę odegrał w tym przypadku list z prośbą o pomoc, jaki 12 sierpnia 1945 r. internowani w Oświęcimiu wysłali potajemnie do wojewody śląskiego gen. Aleksandra Zawadzkiego, pisząc: Przebywa nas w obozie 12 tys. Osób jako Polaków cywilnych i jeńców wojennych byłej armii niemieckiej (…). Los nas wszystkich Polaków jest niewiadomy. Przed niedawnym czasem z górą 400 zaliczonych do grupy roboczej drugiej zostało wysłanych razem z jeńcami niemieckimi w niewiadomym kierunku”.

Siedziba PUBP w blokach „Gemeinschaftslagru”

W Oświęcimiu istniał również, funkcjonujący samodzielnie po przejęciu go od władz sowieckich – obóz Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Obóz ten został utworzony niedaleko dworca kolejowego w Oświęcimiu na terenie byłego „Gemeinschaftslagru”, w którym w latach wojny przebywali robotnicy polscy, pracujący przymusowo w firmach niemieckich, wykonujących prace budowlane na terenie KL Auschwitz. Trzy bloki, które wchodziły kiedyś w skład „Gemeinschaftslagru”, zachowane do dzisiaj, są położone w połowie drogi między dwoma dawnymi niemieckimi obozami nazistowskimi w Oświęcimiu i w Brzezince. W latach wojny „Gemeinschaftslager” położony był na skraju obszaru gospodarczego byłego niemieckiego obozu macierzystego w Oświęcimiu.

We wspomnianych blokach, stanowiących pozostałość po nim, na przełomie zimy i wiosną 1945 r. został utworzony Państwowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu, natomiast w usytuowanych obok pięciu barakach powstał obóz, do którego początkowo NKWD, a potem ówczesne komunistyczne władze polskie kierowały głównie osoby z okolic Bielska-Białej, Rybnika i Raciborza, podejrzane, że będąc pochodzenia niemieckiego popierały w niedawnej przeszłości hitlerowców lub jako Polacy nie akceptowały nowego komunistycznego ustroju w Polsce.

Być może prowadzone w przyszłości badania nad tym tematem pozwolą ustalić, kim dokładnie byli ludzie więzieni w tym obozie i jak naprawdę wyglądał ich stosunek do nazistowskich władz niemieckich podczas wojny.

Obóz ten dookoła był ogrodzony i strzeżony przez wartowników. Składał się ze wspomnianych pięciu baraków: dwa kobiece, dwa męskie i jeden barak szpitalny. Więźniowie tego obozu m.in. demontowali wraz z jeńcami niemieckimi urządzenia w zakładach chemicznych byłej fabryki koncernu niemieckiego IG Farbenindustrie w Oświęcimiu-Dworach, które następnie były załadowywane przez nich do wagonów kolejowych i wywożone do ZSRR.

Według zapisów zgonów w księgach Urzędu Parafii Rzymsko-Katolickiej Matki Bożej Królowej Polski w Oświęcimiu-Brzezince, w okresie od 20 kwietnia 1945 r. do lutego 1946 r., odnotowano w powyższym obozie zgony blisko 150 osób, pochodzących głównie z okolic Bielska-Białej oraz z Górnego Śląska i Niemiec. Zmarłych w obozach NKWD i UB na terenie Oświęcimia-Brzezinki grzebano na oświęcimskim cmentarzu oraz w dokładnie nieustalonym miejscu nad brzegiem pobliskiej rzeki Soły.

Jeńcy niemieccy w byłym obozie Auschwitz-Birkenau

W Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu znajdują się kopie wspomnianych zapisów oraz przechowywane są dwa dzienniki niemieckich jeńców wojennych: sanitariusza Ernsta Dittmara, zmarłego na terenie byłego obozu macierzystego w Oświęcimiu w lipcu 1945 r. i Eduarda Ippacha, zwolnionego z tego obozu na początku września tegoż roku. W swoich zapiskach Dittmar stwierdza, że jeńcy niemieccy byli niedożywieni i zdarzały się przypadki, że umierali z powodu chorób i ran wojennych, nie ma natomiast żadnej wzmianki, że byli zabijani.

Podobnie w swoich wspomnieniach, napisanych po odzyskaniu wolności, piszą na ten temat m.in. trzej inni byli jeńcy niemieccy: Werner Sonntag, Michael Kriewel i Gottfried Pampel. Ten ostatni relacjonuje: „Oczywiście byli wśród rosyjskich żołnierzy brutale, którzy swą złość i siłę wyładowywali na jeńcach. Ale nie było okrucieństw, których wciąż, w dzień i w nocy, należało się obawiać. (…) Głód i choroby doprowadzały do przypadków śmierci z powodu dostrzegalnej niewydolności armii sowieckiej, aby zatroszczyć się o w miarę wystarczające wyżywienie i minimalną opiekę medyczną. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że była ona w najwyższym stopniu materialnie wyniszczona. Miała prawo dążyć, aby w pierwszym rzędzie stanęli na nogi jej właśni żołnierze, a także ludność wyzwolonych terenów (…)”.

Los jeńców niemieckich oraz osób, więzionych w obozie Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego na terenie dawnego „Gemeinschafslagru”, trudno jednak utożsamiać z losem więźniów KL Auschwitz-Birkenau, w którym zginęło około półtora miliona ludzi, przede wszystkim Żydów oraz Polaków, Cyganów jeńców sowieckich i więźniów innych narodowości. Starsi mieszkańcy Oświęcimia nie pamiętają, aby w wyżej wymienionych dwóch obozach jenieckich na terenie Auschwitz -Birkenau panowała duża śmiertelność, jak również drastycznie źle byli traktowani przebywający w nich jeńcy niemieccy.

Los więźniów w obozie PUBP w Oświęcimiu

O wiele gorsze warunki mieli więźniowie i więźniarki przebywający we wspomnianym obozie Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu oraz przetrzymywani prawdopodobnie także w jego filii na terenie byłego obozu Birkenau:

„To była gehenna – wspomina Marta Wiesner z Hałcnowa, wieziona na terenie byłego „Gemeinschafslagru” – nie było co jeść. Żywili nas liśćmi kapusty i otrębami. Jedną kromkę chleba dostawałyśmy po południu, gdy przyszłyśmy z pracy. (…) Ten, kto ją zjadł zaraz po południu, nie miał nic na śniadanie. Rano dostawałyśmy tylko czarną kawę bez cukru. Był głód. Ludzie zaczęli jeść wszystko, co się tylko nadawało do spożycia i co mogli ukraść. Z tego powodu wybuchła na przełomie lipca i sierpnia 1945 r. epidemia tyfusu. (…) Było takie specjalne komando, które zawoziło zmarłych na cmentarz w centrum Oświęcimia, w takiej drewnianej skrzyni. Tam był masowy grób, zwłoki zrzucało się ze skrzyń prosto do dziury i zasypywało wapnem”.

Dzisiaj prawie już nikt o tym nie wie…

Obóz Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu został ostatecznie zlikwidowany wiosną 1946 r. W trzech piętrowych blokach, które po nim pozostały, znajdują się dzisiaj mieszkania prywatne, głównie byłych pracowników nieistniejącej obecnie Walcowni Metali (wcześniej Cynkowni). Dzisiaj prawie już nikt o tym nie wie i nie ma śladu po pięciu drewnianych barakach, w których przebywali i umierali więźniowie, gdyż zostały rozebrano wkrótce po likwidacji obozu. Na ich miejscu są obecnie ogródki działkowe i upływający czas zatarł pamięć o tym, co działo się na ich terenie ponad sześćdziesiąt lat temu.

Były jeniec niemiecki, Ulli Scholz, napisał i jego wypowiedź kilka lat temu została przesłana do Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu:

„Chciałem powiedzieć, że nie czuję nienawiści do polskich i rosyjskich ludzi, ponieważ przy poznaniu tych obozów (szczególnie w Oświęcimiu) zrozumiałem wielki ból i cierpienie, które zadały polskim, żydowskim i in-nym obywatelom zbrodnicze, faszystowskie Niemcy”.

Na zakończenie warto zacytować jeszcze jeden fragment ze wspomnianej pracy Andrzeja Strzeleckiego, który stwierdza: „Niewątpliwie temat obozów, które funkcjonowały w latach 1945-1946 na terenie byłego KL Auschwitz, powinien zostać możliwie jak najrzetelniej kompleksowo opracowany. Bardzo istotne byłoby przy tym, aby w takim kompleksowym opracowaniu możliwie jak najwyraźniej została zarysowana granica pomiędzy KL Auschwitz i jego ofiarami, a wymienionymi powojennymi obozami i ludźmi, którymi przyszło w nich niestety umrzeć”.

Wykaz osób zmarłych od kwietnia 1945 r. do lutego 1946 r. w obozie Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu oraz wykaz osób zmarłych w bliżej nie zlokalizowanym obozie pracy w Oświęcimiu od marca do maja 1946 r.:
Joannes Venzelis z Bielska, zmarł 20.04.1945 r.
Franciszek Gürtler z Hałcnowa, zmarł 26.04.1945 r.
Erich Pach (Packi) z Lipnik, pochowany 26.04.1945 r.
Emeryk Schubert z Bielska, pochowany 26.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Andreas Winkner z Bielska, pochowany 27.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Jonnes Kuś z Bielska , ur. 8.07.1884 r. w Starym Bielsku, syn Franciszka Kusia i Anny Brychty, zmarł 7.05.1945 r.
Dorota Czoprok z Zabrza, pochowana 29.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Joannes Olma z Hałcnowa, pochowany 30.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Elizabeth Beck, pochowana 30.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Irena Oskar z Białej, pochowana 30.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana).
Karol Homa z Bielska, zmarł 7.05.1945 r.
Joannes Olma z Hałcnowa, pochowany 30.04.1945 r. (dokładna data śmierci nieznana). (wpis powtórzony?)
Alfred Geier, ur. 8.06.1890 r. w Bielsku, zmarł 11.05.1945 r.
Robert Adam z Bielska, ur. 23.03.1887 r., zmarł 11.05.1945 r.
Marcin Koniór z Białej, zmarł 11.5.1945 r.
Georg Mückler, syn Heleny Bystroń, ur. 21.02.1888 r. w Międzyrzeczu, zmarł 12.05.1945 r.
Alfred Schaffran (Szafran) z Białej, ur. 28.08.1879 r., zmarł 14.05.1945 r.
Andreas Błachut z Białej, syn Zofii Żerdki, ur. 1880 r., zmarł 15.05.1945 r.
Joannes Olejak, ur. 23.12.1887 r. w Lipnikach, zmarł 15.05.1945 r.
Zygmunt Rudolf Denkscherz z Brzeszcz, ur. 16.08.1866 r., zmarł 17.05.1945 r.
Joannes Stec, ur. 1885 r. w Białej Krakowskiej., zmarł 17.05.1945 r.
Gregorius Zubań, Ukrainiec, zmarł 20.05.1945 r.
Franciszek Feichauer ze Starego Bielska, ur. 4.04.1892 r., zmarł 22.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Karol Smełty, ur. 9.03.1884 r. w Rudźcu, zamieszkały w Kamienicy k. Bielska, zmarł 22.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Józef Jaromin z Hałcnowa, ur. 26.02.1881 r., zmarł 22.05.1945 r.
Robert Jelonek z Białej, ur. 20.03.1881 r., zmarł 22.05.1945 r. (ropienie nogi).
Paweł Kocioł z Wrocławia, zmarł 24.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Hugo Fender, ur. 7.11.1883 r. w Bielsku, zmarł 26.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Georg Wichler z Białej, zmarł 30.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Kostec Blumo z Białej, zmarł 31.05.1945 r. (ogólne osłabienie).
Karol Nycz z Bielska, ur. 18.01.1889 r., zmarł 13.06.1945 r. (ogólne osłabienie).
Ludwik Gąska z Pszczyny, ur. 6.02.1880 r., zmarł 13.06.1945 r. (ogólne osłabienie).
Edward Ast ze Śląska, ur. 23.06.18…, zmarł 23.06.1945 r. (ogólne osłabienie).
Stanisław Kucharski, ur. 9.05.1883 r., zmarł 3.06.1945 r. (katar kiszek i ropienie nogi).
Franciszek Moll z Białej Krakowskiej, ur. 27.02.1892 r., zmarł 24.06.1945 r. (zapalenie nerek).
Karolina Szymik z Hałcnowa k. Białej, ur. 8.06.1904 r., zmarła 25.06.1945 r. (zapalenie opłucnej).
Herman Hausel z okolic Wrocławia, ur. 7.04.1878 r., zmarł 25.06.1945 r. (ogólne osłabienie).
Józef Navala, ur. 12.12.1887 r., zmarł 29.06.1945 r. (ogólne osłabienie).
Karol Mikler, ur. 13.12.1885 r., zmarł 1.07.1945 r. (owrzodzenie głowy i szyi oraz paraliż).
Henryk Jakisz ze Straconki k. Bielska, ur. 30.12.1874 r., zmarł 3.07.1945 r. (udar serca).
Teodor Dornik, ur. 13.11.1895 r. (?), zmarł 5.07.1945 r. (ogólne osłabienie i owrzodzenie nóg).
Maria Protzner, ur. 15.12.1897 r. w Lesczynach k. Białej, zmarła 6.07.1945 r. (zapalenie nerek).
Antoni Proske, pochodzący z okolic Głupczyc, ur. 28.11.1887 r., zmarł 6.07.1945 r. (udar serca).
Zofia Pysz z Hałcnowa, ur. 19.05.1901 r., zmarła 19.07.1945 r. (ogólne wyczerpanie).
Marta Taraba, ur. 9.10.1929 r. w Białej Krakowskiej, zmarła 19.07.1945 r. (grypa).
Andreas Kőnig z Bielska, ur. 4.06.1890 r., zmarł 23.07.1945 r. (ogólne wyczerpanie i wrzód na głowie).
Joannes Häupter z Mikuszowic k. Bielska, ur. 29.04.1886 r., zmarł 2.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Janina Świec z Białej, ur. 4.02.1897 r., zmarła 9.08.1945 r. (czarna róża).
Paulus Fójcik, ur. 24.06.1888 r. Botropp w Westfalii, zamieszkały w Pszowie, zmarł 10.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Karol Nowak, ur. 3.11.1885 r., zmarł 29.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Józef Penkala z Bielska, zmarł 11.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Alfons Szigulla, zamieszkały w pobliżu Gliwic, ur. 23.07.1902 r., zmarł 12.08.1945 r. (katar żołądka).
Elisabeth Herma z Mikuszowic k. Bielska, ur. 18.07.1907 r., zmarła 17.08.1945 r. (zapalenie nerek).
Thomas Vibert z Wielkich Strzelec, ur. 29.12.1922 r., zamieszkały w Zalesiu (Górny Śląsk), zmarł 19.08.1945 r. (wada serca i osłabienie).
Anna Taraba z Białej Krakowskiej, ur. 14.10.1894 r., zmarła 20.08.1945 r. (wada serca i osłabienie).
Franciszek Dyczek z Bielska, ur. 12.02.1883 r., zmarł 21.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Karol Chromy z Pszowa (Górny Śląsk), ur. 9.02.1892 r., zmarł 20.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Rudolf Maga z Białej, ur. 29.04.1905 r., zmarł 22.08.1945 r. (udar serca).
Zygmunt Maruszczak z Białej Krakowskiej, ur. 21.05.1880 r., zmarł 23.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Franciszek Krupiński z Białej Krakowskiej, ur. 1.04.1886 r., zmarł 25.08.1945 r. (ogólne osłabienie).
Michał Bugiel z Górnego Śląska, ur. 28.09.1900 r., zmarł 25.08.1945 r. (grypa).
Alfons Schneider, ur. 10.07.1902 r., zmarł 31.08.1945 r.
Maksymilian Swaczyna z Toszka (Górny Śląsk), ur. 6.10.1904 r., zmarł 29.08.1945 r. (grypa).
Józef Cichoń z Gąsiorowic (Górny Śląsk), ur. 18.03.1889 r., zmarł 31.08.1945 r. (grypa).
Joannes Czauderna z Lipnik k. Białej, ur. 10.05.1894 r., zmarł 31.08.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Guillelmus Ertl, ur. 14.08.1893 r., zamieszkały w Reichenberg-Prosental, zmarł 4.09.1945 r. (udar serca).
Andreas Zipser z Bielska, ur. 2.10.1892 r., zmarł 4.09.1945 r. (ogólne osłabienie).
Ignacy Mamca z Leszczyn k. Białej, ur. 18.03.1887 r., zmarł 5.09.1945 r. (osłabienie po zapaleniu płuc).
Joannes Gottwald, ur. 2.01.1900 r., zmarł 8.09.1945 r. (osłabienie mięśnia sercowego).
Ludwik Rojczyk z Białej Krakowskiej, ur. 15.01.1892 r., zmarł 10.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Alfred Kőnig z Białej Krakowskiej, ur. 25.01.1883 r., zmarł 10.09.1945 r. (zapalenie nerek i ogólne wyniszczenie).
Ida Ast z Fichtendorf k. Wrocławia, ur. 12.10.1874 r., zmarła 13.09.1945 r. (osłabienie mięśnia sercowego).
Stefan Maultz z Bielska, ur. 6.08.1879 r., zmarł 15.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Zofia Hochmann z Olszówki Dolnej k. Bielska, ur. 2.05.1879 r., zmarła 16.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Andrzej Bek z Hałcnowa k. Białej, ur. 30.10.1884 r., zmarł 19.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Ernest Christianus z Bielska, ur. 13.02.1884 r., zmarł 20.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Oskar Proske z Białej Krakowskiej, ur. 24.07.1877 r., zmarł 20.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Rozalia Greger-Wilterowska z Pőlten, ur. 23.11.1897 r., zmarła 20.09.1945 r. (na zaburzenia żołądkowe i jelitowe, rak).
Paweł Gibiec, ur. 6.06.1889 r., zmarł 24.09.1945 r. (zapalenie płuc).
Franciszka Borek z Mikuszowic k. Bielska, ur. 17.10.1898 r., zmarła 24.09.1945 r. (zapalenie mózgu).
Joannes Piesch z Mikuszowic k. Bielska, ur. 11.09.1883 r., zmarł 25.09.1945 r. (zapalenie płuc).
Łucja Kocioł z okolic Wrocławia, ur. 6.05.1890 r., zmarła 25.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Józef Kanik z Żywca, ur. 24.08.1886 r., zmarł 25.09.1945 r. (zapalenie płuc).
Wincenty Fołta, ur. 3.04.1883 r. w Białej Krakowskiej, zmarł 25.09.1945 r. (zapalenie płuc).
Rudolf Mleczko z Bielska, ur. 3.02.1890 r., zmarł 26.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie).
Katarzyna Dyczek z Hałcnowa k. Białej, ur. 19.09.1892 r., zmarła 26.09.1945 r. ((ogólne wyniszczenie).
Leopold Kudziałka z Białej Krakowskiej, ur. 9.11.1890 r., zmarł 27.09.1945 r. (zapalenie płuc i wada serca).
Anna Dyczek z Hałcnowa k. Białej, ur. 17.02.1897 r., zmarła 28.09.1945 r. (ogólne wyniszczenie i osłabienie mięśnia sercowego).
Salma Rother z Białej Krakowskiej, ur. 20.05.1883 r., zmarła 29.09.1945 r. (na ogólne wyczerpanie).
Gertruda Proske z Białej Krakowskiej, ur. 19.09.1885 r., zmarła 29.09.1945 r. (ogólne wyczerpanie).
Maria Świderek z Białej Krakowskiej, ur. 19.07.1890 r., zmarła 29.09.1945 r. (ogólne wyczerpanie i katar żołądka).
Józef Kachel ze Stryszawy k. Żywca, ur. 17.05.1891 r., zmarł 29.09.1945 r. (udar serca).
Franciszek Dyczek z Hałcnowa k. Białej, ur. 9.05.1898 r., zmarł 29.09.1945 r. (gruźlica płuc).
Maria Kapa z Hałcnowa k. Białej, ur. 26.12.1895 r., zmarła 30.09.1945 r. (ogólne wyczerpanie).
Karol Placzki z Lipnik k. Białej, ur. 22.12.1900 r., zmarł 1.10.1945 r. (zapalenie płuc).
Bertha Kreutz z Bystrej k. Bielska, ur. 12.11.1886 r., zmarła 7.10.1945 r. (grypa, była w leczeniu od 24.09.1945 r.).
Oskar Tedisch z Bielska, ur. 18.10.1890 r., zmarł 9.10.1945 r. (gangrena lewej nogi, w leczeniu od 30.08.1945 r.).
Józef Feikes z Bielska, ur. 17.02.1892 r., zmarł 9.10.1945 r. (na zapalenie nerek i osłabienie mięśnia sercowego).
Józef Marklowski z Górek k. Bielska, ur. 23.02.1888 r., zmarł 9.10.1945 r. (zapalenie płuc i osłabienie mięśnia sercowego).
Tekla Kapa z Hałcnowa k. Białej, ur. 17.05.1892 r., zmarła 14.10.1945 r. (znaczne zaropienie nogi i osłabienie serca).
Tekla Banet z Hałcnowa k. Białej, ur. 15.09.1904 r., zmarła 19.10.1945 r. (osłabienie serca).
Eva Olma z Hałcnowa k. Białej, ur. 10.11.1890 r., zmarła 21.10.1945 r. (osłabienie serca).
Karol Moll z Kamienicy k. Bielska, ur. 25.01.1883 r., zmarł 21.10.1945 r. (obustronne zapalenie płuc).
Eva Gierek z Białej, ur. 28.01.1883 r., zmarła 22.10.1945 r. (osłabienie serca).
Franciszek Czauderna, ur. 16.03.1883 r. w Białej, zmarł 22.10.1945 r. (osłabienie serca).
Rudolf Szczotka, ur. 28.03.1894 r. w Starym Bielsku, zmarł 23.10.1945 r. (osłabienie serca).
Józef Wala, ur. 24.02.1890 r. w Bielsku, zmarł 23.10.1945 r. (osłabienie serca).
Józef Lux z Lipnik k. Białej, ur. 10.01.1892 r., zmarł 24.10.1945 r. (zapalenie płuc i osłabienie serca).
Karol Korn, ur. 9.01.1883 r. w Białej, zmarł 23.10.1945 r. (atak serca).
Marianna Pyć, ur. 22.02.1888 r. w Mikuszowicach k. Bielska, zamieszkała w Bielsku, zmarła 24.10.1945 r. (wskutek ogólnego wyczerpania i osłabienia serca).
Józef Wieczorek, ur. 28.07.1897 r. w Bielsku, zmarł 25.10.1945 r. (osłabienie serca).
Franciszek Bogusch z Lipnik k. Białej, ur. 11.10.1894 r., zmarł 26.10.1945 r. (udar serca i ciężka dychawica).
Maria Filpa, ur. 6.06.1888 r. w Straconce k. Białej, zmarła 2.11.1945 r. (uremia).
Karol Wenzel, ur. 25.05.1883 r. w Bielsku, zamieszkały w Aleksandrowicach, zmarł 4.11.1945 r. (osłabienie serca).
Selma Harmocola (Harmada), ur. 30.03.1890 r. w Katowicach, zamieszkała w Szczyrku, zmarła 7.11.1945 r. (na osłabienie serca wskutek ogólnego wyniszczenia).
Wiktor Niemiec, ur. 5.09.1887 r., zamieszkały w Białej, zmarł 4.11.1945 r. (osłabienie mięśnia sercowego).
Helena Kalfas, ur. 19.09.1894 r. w Bielsku, zamieszkała w Żywcu, zmarła 9.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Oswald Gebauer, ur. 11.03.1906 r. w Komorowicach, zamieszkały w Białej Krakowskiej, zmarł 9.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Józef Jancza, ur. 17.03.1890 r. w Hałcnowie, zmarł 9.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Bruno Tetschl, ur. 1.10.1882 r. w Białej Krakowskiej, zmarł 12.11.1945 r. (osłabienie serca).
Józef Jędrzykiewicz, ur. 14.05.1903 r. w Białej Krakowskiej, zmarł 15.11.1945 r. (osłabienie serca).
Antonina Olma, ur. 28.08.1903 r. w Hałcnowie, zmarła 17.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Franciszek Wąs, ur. 25.09.1896 r. w Chorzowie i tam zamieszkały, zmarł 18.11.1945 r. (osłabienie serca).
Andrzej Olma, ur. 20.10.1884 r. w Hałcnowie, zamieszkały w Białej Krakowskiej, zmarł 18.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Franciszek Szczerbowski, ur. 28.07.1899 r. w Białej Krakowskiej, zamieszkały w Żywcu, zmarł 24.11.1945 r. (osłabienie serca).
Józef Czerny, ur. 4.04.1883 r. w Stachlau (Czechy), zamieszkały w Białej Krakowskiej, zmarł 25.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Hermina Hanusz, ur. 15.10.1897 r. w Hałcnowie, zmarła 27.11.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Leo Olma, ur. 17.01.1892 r. w Hałcnowie, zmarł 27.11.1945 r. (osłabienie serca).
Joannes Englert, ur. 19.06.1891 r. w Olszówce Dolnej k. Bielska, zmarł 28.11.1945 r. (osłabienie serca).
Joannes Blachut, ur. 2.12.1886 r. w Mazańcowicach, zamieszkały w Kamienicy k. Bielska, zmarł 2.12.1945 r. (osłabienie serca).
Robert Madzia, ur. 1.06.1888 r. w Białej Krakowskiej, zamieszkały w Bielsku, zmarł 1.12.1945 r. (niedomoga mięśnia sercowego).
Grzegorz Sadłowski, ur. 23.09.1890 r. w Horożanach k. Podhajec, zamieszkały w Białej Krakowskiej, zmarł 8.12.1945 r. (niedomoga serca).
Adolf Wiesner, ur. 25.01.1886 r. w Białej Krakowskiej, zmarł 8.12.1945 r. (osłabienie serca).
Franciszek Mleczko, ur. 11.03.1891 r. w Hałcnowie, zmarł 14.12.1945 r. (na ropienie i osłabienie serca).
Barbara Szwiec, ur. 6.11.1910 r., zamieszkała w Białej Krakowskiej, zmarła 20.12.1945 r. (astma oskrzelowa).
Karol Hartlopp, ur. 15.10.1892 r. w Arnsdorf, zamieszkały Tiefensee k. Grotkowa, zmarł 21.12.1945 r.
Józef Dobija, ur. 5.02.1894 r. w Łodygowicach, ożeniony z Gertrudą Zielonką, zmarł 23.12.1945 r. (zapalenie płuc i osłabienie mięśnia sercowego – o jego śmierci komendant obozu powiadomił żonę pismem z 7.02.1946 r.).
Ludwik Ziółkowski, ur. 1.09.1928 r., zmarł 5.01.1946 r. (osłabienie serca).
Hermann Hartmann de Brüx , ur. 23.07.1892 r. w Michelau k. Brzegu, zmarł 16.01.1945 r. (osłabienie serca i wyczerpanie).
Teresa Willmann, ur. 7.09.1906 r. w Hałcnowie k. Białej, zmarła 25.01.1946 r. (osłabienie serca).
Paul Christian, ur. 21.01.1895 r. w Herzogswald k. Grotkowa, zmarł 19.01.1946 r. (osłabienie serca).
Marta Czauderna, ur. 15.03.1914 r. w Hałcnowie k. Białej, zmarła 5.02.1946 r. (tyfus).
Zofia Zmełty, ur. 17.03.1894 r. w Hałcnowie, zmarła 20.02.1946 r. (pęknięcie jelit).
Teresa Olma, ur. 22.07.1895 r. w Hałcnowie, zamieszkała w Lipniku, zmarła 23.02.1946 r. (zatrucie krwi).
W aktach zgonów jest także wpis dotyczący funkcjonariusza obozu Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu:
Józef Kraj, ur. 3.03.1927 r. w Nowym Sączu, postrzelony podczas służby w koszarach Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu, zmarł 26.04.1945 r.
Ponadto w obozie pracy, który istniał w Oświęcimiu (jego lokalizacja nie została ustalona) zmarły następujące osoby:
Erik Vater, ur. 10.2.1897 r. w Modlau k. Bolesławca, zmarł 3.03.1946 r. (ogólne osłabienie).
August Reichert, ur. 14.05.1891 r. w okolicach Grotkowa, zmarł 18.03.1946 r. (osłabienie mięśnia sercowego).
Paul Gloger, ur. 16.09.1896 r. w Herzogenwald k. Grotkowa, zamieszkały w Märzdorf k. Grotkowa, zmarł 11.03.1946 r. (gruźlica płuc).
Karol Piesiur, ur. 1.11.1888 r. w miejscowości Łąka, pow. Pszczyna, zmarł 22.05.1946 r. (być może zgon nastąpił wcześniej w obozie Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Oświęcimiu, przytoczony wpis został dokonany na podstawie zapisku grabarza Wojciecha Bębenka).
Bibliografia
Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Zespół Materiały, t. 221, kserokopie księgi zgonów z 1945 r.; Adam Cyra, Pozostał po nich ślad, Oświęcim 2006, s. 8; tegoż: Tajemnice Auschwitz, „Biuletyn Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem” 2007 nr 50; tegoż: „Żywili nas liśćmi kapusty i otrębami”, „Nasza Polska” 2007 nr 46; tegoż: Auschriften deutscher Gefangener in Block Nr. 11. Hans Berger, Erich Friedler…, (w:) „Schlesisches Wochenblatt” („Tygodnik Śląski”) nr 19, 12-18.5.2006; Doświadczenia graniczne. Młodzież bada polsko-niemiecką historię (pod red. Alicji Wancerz-Gluzy i Gabriele Bucher-Dinc, ze wstępem Władysława Bartoszewskiego i Richarda von Weizsäckera), Warszawa 2003, s. 267-279; Andrzej Strzelecki, Ostatnie dni obozu Auschwitz, Oświęcim 1995, s. 57-59; Andrzej Strzelecki, Obozy sowieckie oraz obozy Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa na terenie byłego KL Auschwitz w latach 1945-1946. Zarys historyczny (praca przechowywana w archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu); Zygmunt Woźniczka, Z działalności polskiego i radzieckiego aparatu represji na Górnym Śląsku w 1945 r., (w:) Obozy pracy przymusowej na Górnym Śląsku, Katowice 1994, s. 64; Joseph Czarnecki, Last Traces: The Lost Art of Auschwitz, New York 1989, s. 11; Bogdan Wasztyl, Auschwitz 1946, „Dziennik Polski” 1992 nr 47.

Na zdjęciu: Turyści w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau. Fot. Paweł Wodniak.

Najnowsze realizacje wideo