Wsparcie zdrowia i aktywności zawodowej starzejących się pracowników w Polsce w systemie opieki profilaktycznej

Nasze społeczeństwo starzeje się – według ostatnio publikowanych danych GUS, co 5 mieszkaniec Polski ma ponad 65 lat*. Oznacza to rosnącą potrzebę jak najdłuższej aktywności zawodowej wszystkich osób pracujących.

Wiadomo również, że aktywność zawodowa jest bardzo korzystna dla pracownika nie tylko ze względów ekonomicznych, ale przede wszystkim w celu utrzymania dobrego zdrowia. Długotrwała absencja chorobowa prowadzi do utraty pracy, wiary w siebie, obniżenia samooceny. Ludzie, którzy nigdy nie pracowali mają 2-3-krotnie wyższy odsetek przewlekłych problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń zdrowia psychicznego niż osoby aktywne zawodowo, częściej ulegają nałogom, cierpią na ubóstwo i wykluczenie społeczne. 

Możliwości naszego organizmu maleją wraz z wiekiem. Po 45. r.ż. obniża się wydolność i sprawność fizyczna, zmniejsza się sprawność psychofizyczna (np. spostrzegawczość, szybkość reakcji, sprawność narządów zmysłów), wzrasta częstość chorób układu krążenia, oddechowego, mięśniowo-szkieletowego, a także zaburzeń hormonalnych i przemiany materii np. cukrzycy. Ponieważ mimo tych zmian w organizmie człowieka wymagania, jakie stawia wykonywanie pracy zawodowej pozostają niezmienne, wraz z wiekiem wzrasta rzeczywiste obciążenie pracą i nierzadko coraz trudniej jest pozostać wówczas aktywnym zawodowo.

W tym momencie kluczowa staje się wczesna identyfikacja zagrożenia utratą zdolności do kontynuowania pracy na dotychczasowym stanowisku i podjęcie odpowiednich działań. Z jednej strony należy jak najszybciej podjąć interwencję medyczną, z wykorzystaniem opieki profilaktycznej nad pracownikami, w ramach której powinny być prowadzone działania obejmujące wykrywanie wczesnych zmian w stanie zdrowia związanych z pracą lub starzeniem się organizmu, szeroko zakrojoną profilaktykę i prewencję tzw. chorób cywilizacyjnych oraz rehabilitację zawodową. Drugim, nieodłącznym elementem strategii nakierowanej na wsparcie starzejących się pracowników jest podjęcie interwencji wówczas, gdy istnieją przeciwwskazania do wykonywania dotychczasowej pracy lub zagrożenie, że takie przeciwwskazania pojawią się w najbliższych latach. Pracownik potrzebuje wówczas ustalenia istniejących ograniczeń, oceny możliwości i predyspozycji oraz wskazania możliwej dalszej ścieżki kariery zawodowej.

W związku z tym, w ramach realizowanego przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi (IMP) projektu Praca na Zdrowie w ramach zadania realizowanego ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021 – 2025, finansowanego przez Ministra Zdrowia powstało Centrum Konsultacyjne, które proponuje kompleksowy zakres usług specjalistów ds. zdrowia pracownika, w tym:

1. działalność adresowaną do pracodawców i profesjonalistów zajmujących się zarządzaniem zdrowiem pracowników w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowania firm (obejmujące pogłębioną analizę identyfikującą zagrożenia i ocenę ryzyka związanego z miejscem pracy u pracowników w wieku 50+); 
2. działalność wspierającą utrzymanie aktywności zawodowej tj. poradnictwo w celu wczesnego wykrycia zwiększonego ryzyka utraty zdolności do pracy i zaproponowania interwencji (jako działania prowadzone przez służbę medycyny pracy we współpracy z pracodawcą – w przypadku związanych z wiekiem problemów zdrowotnych stanowiących przeciwwskazanie do kontynuowania pracy na dotychczasowym stanowisku/w wyuczonym zawodzie – obejmujące poradnictwo i zaproponowanie interwencji – możliwych/akceptowanych dla pracodawcy modyfikacji w narażeniu zawodowym/stanowisku pracy).

Zakres usług obejmuje działania o charakterze:

• świadomościowym – identyfikacja problemu utraty zdolności do pracy; 
• edukacyjnym – proces uczenia i zdobywania dodatkowych umiejętności;
• psychologiczno-zdrowotnym – wzmacnianie samooceny, kształtowaniu właściwych zachowań w ramach profilaktyki zdrowotnej;
• medycznym – identyfikacja ograniczeń i przeciwwskazań do pracy oraz wskazanie możliwości kontynuowania pracy; 
• informacyjnym – zwiększenie wiedzy na temat dostępnej pomocy, uprawnień i obowiązków pracowniczych, regulacji prawnych, zawodów i prac najczęściej obarczonych ryzykiem utraty zdolności do pracy oraz jak unikać konieczności zaprzestania aktywności zawodowej z powodu wieku i stanu zdrowia.

Więcej informacji na temat projektu, realizowanych działań, a także materiały do pobrania, można znaleźć na stronie: http://www.pracanazdrowie.pl

*Rocznik Demograficzny 2021, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2021

Źródło informacji: Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi

Najnowsze realizacje wideo