Ocalić od zapomnienia – Jan Durczak

Łukasz Chwierut i Kamila Kmiecik stanowią jeden z trzech zespołów kęckiego Wyspiana, biorących udział w projekcie ocalenia od zapomnienia posłów II RP.

Projekt Sejmu Dzieci i Młodzieży nastawiony jest na propagowanie wiedzy o lokalnych posłach II Rzeczypospolitej, którzy w czasie II wojny światowej działali na rzecz kraju.

„Zadaniem uczestników jest upamiętnienie w sposób trwały losów i działalności rzeczonego posła” – wyjaśnia Łukasz Chwierut, który wraz z koleżanką Kamilą przygotował artykuł o Janie Durczaku, parlamentarzyście z Ustronia.

Projekt, w którym uczestniczą uczniowie Powiatowego Zespołu nr 11 Szkół Ogólnokształcących w Kętach, jest elementem rekrutacji do Sejmu Dzieci i Młodzieży.

Żywot Jana Durczaka. Autorzy: Kamila Kmiecik i Łukasz Chwierut.
(w publikacji zachowujemy oryginalną pisownię)

Jan Durczak z Ustronia jest jedną z kluczowych postaci polskiej międzywojennej lewicy na Śląsku. Ten wieloletni, nieoceniony członek PPSD, mocno związany z Żywcem oraz Białą cieszył się ogromnym szacunkiem pośród robotników żywiecczyzny i działaczy PPS.

Był posłem na sejm ustawodawczy w latach 1919-1922, a działalności politycznej nie porzucił również po wybuchu drugiej wojny światowej. Kim był nasz lokalny bohater, o którym tak niewielu dziś pamięta? Czym zaskarbił sobie szacunek robotników i dlaczego, pomimo nominacji z ramienia PPS nie mógł zostać burmistrzem Białej? O tym wszystkim dowiedzą się państwo w poniższym artykule.

Urodził się 07 sierpnia 1884 roku w robotniczej rodzinie. Ukończył pięcioklasową szkołę ludową, a następnie odbył służbę w wojsku austriackim. Od 1910 roku pracował w fabryce śrub w Sporyszu (Żywiec). Ta fabryka miała duże znaczenie w jego życiu – powracał do niej wiele razy. Tam zaangażował się w działalność związku zawodowego metalowców i działał w PPSD (Polskiej Partii Socjalistyczno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego).

W trakcie pierwszej wojny światowej walczył w armii austriackiej jako kapral saperów, zwanych także pionierami. Po wojnie wrócił do Sporysza i w 1918 roku został przewodniczącym Komitetu Miejscowego PPSD oraz oddziału związku zawodowego metalowców.

W wyborach parlamentarnych 1919 roku uzyskał mandat posła, startując z listy PPSD w okręgu wyborczym nr 38 (Wadowice-Żywiec i pow. sądowy Kęty). W roku 1922 brał czynny udział w akcji podjętej przez związki zawodowe na rzecz obrony interesów robotników po redukcji dni pracy w fabryce śrub w Sporyszu. Przyniosło mu to niemałą popularność wśród robotników w całym powiecie żywieckim. W tym samym roku został przewodniczącym Komitetu Powiatowego PPS.

Mandat poselski sprawował do końca kadencji sejmu, do 28 listopada 1922 roku. Startował w kolejnych wyborach parlamentarnych, jednak nie uzyskał mandatu. Powrócił do Sporysza, do pracy na stanowisku majstra w fabryce śrub. Następnie został księgowym kasy chorych w Żywcu.

Po przewrocie majowym porzucił działalność w PPS aż do 1928 roku. Na konferencji okręgowej PPS w Białej (22 stycznia 1928) wszedł do Okręgowego Komitetu Robotniczego Śląska Cieszyńskiego. W 1928 roku kandydował do sejmu z listy PPS z niewielkim sukcesem – został zastępcą posła.

W październiku 1928 roku wybrano go prezesem Rady Klasowych Związków Zawodowych w Żywcu oraz ponownie przewodniczącym KP PPS. W 1929 roku, w skutek antysanacyjnych wystąpień Durczaka, ówczesny komisarz Kasy Chorych w Żywcu pozbawił go funkcji księgowego. W roku 1933 został przeniesiony do Kasy Chorych w Białej, gdzie pracował aż do wybuchu wojny.

Podczas okupacji niemieckiej czynnie działał w konspiracyjnej PPS-WRN (PPS – Wolność Równość Niepodległość). Po wyzwoleniu uczestniczył w reaktywacji Ubezpieczalni Społecznej w Białej Krakowskiej. Został wysunięty na stanowisko burmistrza Białej przez PPS, jednak urzędu tego nie objął, gdyż 31 maja 1945 roku nagle zmarł w Białej Krakowskiej.